nam quốc sơn hà nam đế cư

Bách khoa toàn thư hé Wikipedia

Nam quốc tô hà (chữ Hán: 南國山河) là một trong bài bác thơ thất ngôn tứ tuyệt ghi chép tự văn ngôn ko rõ rệt người sáng tác (mặc cho dù một số ít mối cung cấp nhận định rằng Lý Thường Kiệt là kẻ ghi chép ra), được xem như là bạn dạng Tuyên ngôn song lập thứ nhất của nước ta, xác định độc lập của phòng vậy quyền Đại Việt bên trên những vùng khu đất của tôi.^[1][2] Bài thơ này còn có ứng dụng khuyến khích ý thức quân sĩ, hùn Lê Hoàn kháng quân Tống năm 981^[3] và Lý Thường Kiệt kháng quân Tống năm 1077. Trong văn hóa truyền thống, ý nghĩa sâu sắc và độ quý hiếm của bài bác thơ vô lịch sử vẻ vang nước ta được người Việt thừa nhận thoáng rộng.^[4]

Bạn đang xem: nam quốc sơn hà nam đế cư

Tên gọi

Bài thơ này vốn liếng ko mang tên, tên thường gọi Nam quốc tô hà là vì những người dân biên soạn cuốn sách Hợp tuyển chọn thơ văn Việt Nam, tập luyện 2 (sách tự Nhà Xuất bạn dạng Văn học tập xuất bạn dạng năm 1976) đưa ra, lấy kể từ tư chữ đầu vô câu thơ thứ nhất của bài bác thơ này (Nam quốc tô hà Nam đế cư).^[5]

Văn bản

Bài thơ Nam quốc tô hà sở hữu tối thiểu là 35 dị bạn dạng sách và 8 dị bạn dạng thần tích. Thư tịch thứ nhất sở hữu chép bài bác thơ này là sách Việt năng lượng điện u linh tập, tuy nhiên bạn dạng Nam quốc tô hà vô Việt năng lượng điện u linh tập ko cần là bạn dạng được nghe biết tối đa, bạn dạng ghi vô Đại Việt sử ký toàn thư mới nhất là bạn dạng được rất nhiều người biết nhất. Đại Việt sử ký toàn thư là cỗ chủ yếu sử thứ nhất sở hữu biên chép bài bác thơ này.^[6][7][8]

Bản ghi vô Đại Việt sử ký toàn thư như sau:^[9]

南國山河南帝居

截然分定在天書

如何逆虜來侵犯

汝等行看取敗虛

Nguyên văn Hán –Việt:

Nam quốc tô hà Nam đế cư

Tiệt nhiên lăm le phận bên trên thiên thư

Như hà nghịch ngợm lỗ lai xâm phạm

Nhữ đẳng hành khan thủ bại hư đốn.

Bản dịch nôm của Nguyễn Tri Tài:^[10]

Sông núi nước Nam, vua nước Nam ở,

Phân vị rẽ ròi tiếp tục ghi vô sách trời.

Cớ sao lũ giặc bạo ngược cho tới xâm phạm,

Chúng bây rồi coi, tiếp tục chuốc lấy thất bên trên tan tành.

Bản dịch nôm của Nguyễn Hùng Vĩ:^[11]

Sông núi nước Nam, Nam đế quản lí trị

Hiển nhiên tiếp tục lăm le phận bên trên thiên thư

Cớ sao bọn giặc ngỗ ngược cho tới xâm phạm

Mà bọn chúng cất cánh, coi đi ra, lại chịu đựng bại ư?

Bản dịch của Trần Trọng Kim

Sông núi nước Nam vua Nam ở

Rành rành lăm le phận ở sách trời

Cớ sao lũ giặc thanh lịch xâm phạm

Chúng cất cánh sẽ ảnh hưởng tiến công tơi bời.

Lịch sử

Hiện ni, sơ cỗ tổng hợp tiếp tục thấy có tầm khoảng 30 dị bạn dạng bài bác thơ Nam quốc tô hà ở trong số văn bạn dạng Hán Nôm chép tay hoặc tự khắc mộc. Cụ thể là 8 bạn dạng Việt năng lượng điện u linh, 10 bạn dạng Lĩnh Nam chích quái:^[12], Thần phả thông thường cửa ngõ sông Ngũ Huyện (Quả Cảm, Hoà Long, Yên Phong, Bắc Ninh), Biển tự khắc bài bác thơ Nam quốc tô hà ở Phù Khê Đông (Tiên Sơn, Bắc Ninh), Trương tôn thần sự tích, Thiên Nam vân lục liệt truyện, Dư địa chí, Đại Nam nhất thống chí; phẳng trình thản cỗ.^[13]

Trong cuộc chiến tranh Tống–Việt phiên loại nhất

Theo sách Lĩnh Nam chích quái:^[14]

Năm Thiên Phúc nguyên vẹn niên hiệu vua Lê Đại Hành; Tống Thái Tổ sai Hầu Nhân chỉ bảo, Tôn Toàn Hưng chứa chấp quân xâm lăng nước Nam. Hai mặt mày đối lũy nằm trong vậy cự cùng nhau ở sông Đồ Lỗ. Vua Lê Đại Hành nằm mê thấy nhị anh thần nhân phía trên sông vái tuy nhiên bảo rằng chúng ta là Trương Hống, Trương Hát xưa theo đòi Triệu Việt Vương; ni van nài nằm trong căn nhà vua tiến công giặc nhằm cứu vớt bào thai. Vua Lê Đại Hành tỉnh dậy ngay lập tức thắp hương thơm khấn cầu thần hùn. Đêm ấy thấy một người dẫn đoàn âm binh áo Trắng và một người dẫn đoàn âm binh áo đỏ lòm kể từ phía Bắc sông Như Nguyệt và lại nằm trong xông vô trại quân Tống tuy nhiên tiến công. Quân Tống kinh hoàng, thần nhân tàng hình bên trên ko, rộng lớn giờ đồng hồ dìm rằng:

Quân Tống nghe thấy, xéo giẫm lên nhau chạy tan, đại bại tuy nhiên về. Vua Lê Đại Hành quay trở lại ăn mừng, truy phong mang đến nhị vị thần nhân, một là Tinh Mẫn Đại Vương lập miếu thờ bên trên trượt tía sông Long Nhãn, nhị là Khước Mẫn Đại vương vãi lập miếu ở trượt tía sông Như Nguyệt.

Đa số những căn nhà nghiên cứu và phân tích thống nhất đề thương hiệu khuyết danh người sáng tác bài bác thơ. Riêng Lê Mạnh Thát vô bài bác "Pháp Thuận và bài bác thơ thần nước Nam sông núi" nhận định rằng người sáng tác bài bác thơ là Đỗ Pháp Thuận.

Các căn nhà nghiên cứu và phân tích mới đây thống nhất ý kiến Nam quốc tô hà là bài bác thơ xuất hiện tại bên dưới thời Lê Đại Hành và nối tiếp được Lý Thường Kiệt áp dụng trong tương lai.^[a][15][16]

Trong cuộc chiến tranh Tống–Việt phiên loại hai

Theo sách Đại Việt sử ký toàn thư

Năm 1076, Quách Quỳ, Triệu Tiết rước quân 9 tướng tá, phù hợp với Chiêm Thành, Chân Lạp tiến công Đại Việt. Hai mặt mày giao đấu ở sông Như Nguyệt, một tối quân sĩ chợt nghe vô thông thường Trương tướng tá quân^[17] nổi tiếng phát âm lớn rằng:

Sau này quả thật điều thơ, Lý Thường Kiệt vượt mặt quân Tống.^[18][19]

Theo sách Việt năng lượng điện u linh – Chuyện Trương Hống và Trương Hát

Thời Nam Tấn Vương căn nhà Ngô lên đường tiến công dẹp Lý Huy ở Long Châu, đóng góp quân ở cửa ngõ Phù Lan, tối ngủ nằm mê thấy nhị người kỳ vĩ, dung mạo tuấn tú cho tới trình làng căn nhà vua và van nài trợ chiến. Nhà vua chất vấn tính danh, chúng ta vấn đáp rằng chúng ta là bằng hữu vốn liếng người Phù Lan, thực hiện tướng tá của Triệu Việt Vương, Việt Vương bị Lý Nam Đế (Hậu Lý Nam Đế) vượt mặt. Nam Đế thực hiện lễ trọng ý ham muốn mang đến chúng ta thực hiện quan; nhị bằng hữu từ khước, trốn vô núi Phù Long, Nam Đế rất nhiều lần cho những người truy nã ko được, mới nhất treo ngàn vàng cầu người bắt. Hai bằng hữu đều húp nằm trong độc tuy nhiên bị tiêu diệt. Thượng đế thương chúng ta không có tội mang đến thực hiện Than Hà Long Quân Phó Sứ, tuần nhị sông Vũ Bình và Lạng Giang đến tới bên trên mối cung cấp, hiệu là Thần Giang Phó Đô Sứ. Trước bại liệt đã hỗ trợ vua Ngô Quyền vô chiến dịch Bạch Đằng.

Nam Tấn Vương tỉnh dậy mới nhất rước tế và khấn thần phò trợ. Sau bại liệt Nam Tấn Vương thắng trận, bình xong xuôi quân Tây Long vua sai sứ phân chia điểm lập thông thường thờ, đều phong thực hiện Phúc Thần một phương, chiếu phong anh là Đại Đương Giang Đô Hộ Quốc Thần Vương, lập thông thường ở cửa ngõ sông Như Nguyệt. Còn em là Tiểu Đương Giang Đô Hộ Quốc Thần Vương, lập thông thường ở cửa ngõ sông Nam Bình.

Thời vua Nhân Tông căn nhà Lý, binh Tống nam giới xâm kéo cho tới biên cảnh; vua sai Thái úy Lý Thường Kiệt dựa bờ sông đóng góp cừ nhằm cố thủ. Một tối bại liệt quân sĩ nghe vô thông thường nổi tiếng dìm lớn rằng:

Quả nhiên quân Tống ko tiến công tiếp tục tan chảy. Thần nằm mê rõ nét, mảy lông sợi tóc chẳng sai.^[20]

Theo Bửu Diên Nguyễn-Phúc, Thị Hoàng Anh Phạm (2003)

Năm 1076, rộng lớn 30 vạn quân căn nhà Tống (Trung Quốc) tự Quách Quỳ lãnh đạo xâm lăng Đại Việt (tên nước nước ta thời đó). Lý Thường Kiệt lập chống tuyến bên trên sông Như Nguyệt (sông Cầu) nhằm ngăn địch. Quân của Quách Quỳ tiến công cho tới sông Như Nguyệt thì bị ngăn.^[21] hầu hết trận quyết đấu kịch liệt tiếp tục xẩy ra bên trên trên đây tuy nhiên quân Tống không vấn đề gì vượt lên trước được chống tuyến Như Nguyệt, đành đóng góp trại hóng viện binh hỗ trợ. Đang tối, Lý Thường Kiệt cho những người vô thông thường thờ Trương Hống, Trương Hát ở phía nam giới bờ sông Như Nguyệt, fake thực hiện thần phát âm vang bài bác thơ bên trên.^[22] Nhờ thế ý thức quân sĩ lên cực kỳ cao. Lý Thường Kiệt ngay lập tức mang đến quân vượt lên trước sông, tổ chức triển khai một trận quyết đấu, tiến công trực tiếp vô trại giặc. Phần vì thế bất thần, phần vì thế sĩ khí quân Đại Việt đang được lên, quân Tống kháng nâng yếu hèn ớt, số bị bị tiêu diệt, bị thương tiếp tục rộng lớn quá nửa. Lý Thường Kiệt ngay lập tức cho những người thanh lịch nghị hòa, hé lối mang đến quân Tống rút quân về nước, lưu giữ vững vàng cương vực nước Đại Việt.

Ý nghĩa nhị câu thơ cuối và đối tượng người sử dụng của bài bác thơ

Trong câu thơ cuối của bài bác thơ Nam quốc tô hà sở hữu đại kể từ nhân xưng thứ bậc nhị số nhiều "nhữ đẳng" 汝等. Trong những bạn dạng dịch thơ của bài bác thơ này kể từ nhữ đẳng đều được dịch là chúng bay hoặc chúng mày. Theo Nguyễn Hùng Vĩ và Nguyễn Sơn Phong "nhữ đẳng" 汝等 vô câu thơ cuối của bài bác thơ Nam quốc tô hà là chỉ quân Đại Việt, đối tượng người sử dụng của bài bác thơ là quân Đại Việt, ko cần quân Tống, ý của nhị câu thơ cuối của bài bác thơ là tại vì sao quân giặc cho tới xâm phạm tuy nhiên những ngươi (quân Đại Việt) lại cam lòng chịu đựng thất bại.^[11][23][24]

Dịch thơ

Bản dịch thơ của Trần Trọng Kim:^[25]

Sông núi nước Nam vua Nam ở

Rành rành lăm le phận bên trên sách trời

Cớ sao lũ giặc thanh lịch xâm phạm

Chúng cất cánh sẽ ảnh hưởng tiến công tơi bời.

Bản dịch thơ của Trần Trọng Kim từng được đi vào vô sách giáo khoa trung học tập của học viên nước ta tuy nhiên tiếp sau đó tiếp tục bị loại bỏ vứt. Theo Trương Phan Việt Thắng bạn dạng dịch thơ của Trần Trọng Kim bị loại bỏ vứt ngoài sách giáo khoa hoàn toàn có thể là vì thế yếu tố chủ yếu trị, Trần Trọng Kim là "một trí thức ko nằm trong phe cách mệnh, là Thủ tướng tá "Chính phủ bù nhìn""^[26][27].Tuy nhiên, bạn dạng dịch đó lại là bạn dạng được nổi tiếng nhất vì thế sở hữu vần điệu dễ dàng lưu giữ, được thịnh hành thoáng rộng.^[28]

Bản dịch thơ của Lê Thước và Nam Trân:^[25]

Núi sông Nam Việt vua Nam ở

Vằng vặc sách trời phân chia xứ sở

Giặc dữ cớ sao phạm cho tới đây

Chúng ngươi chắc chắn cần vỡ lẽ.

Bản dịch thơ bên trên của Lê Thước và Nam Trân được đi vào vô sách giáo khoa Ngữ văn 7, tập luyện 1 tự Nhà Xuất bạn dạng giáo dục và đào tạo nước ta xuất bạn dạng năm 2003 (sách được tái ngắt bạn dạng rất nhiều lần sau đó) tuy nhiên những người dân biên soạn sách giáo khoa Ngữ văn 7 đang không dẫn lại chính nguyên vẹn văn bạn dạng dịch thơ của Lê Thước và Nam Trân tuy nhiên sửa câu đầu của bạn dạng dịch thư từ Núi sông Nam Việt vua Nam ở trở thành Sông núi nước Nam vua Nam ở.^[25]

Xem thêm: Sống gần nhau nhưng tôi không dám tiết lộ danh tính bố của con trai

Theo ông Nguyễn Khắc Phi, Tổng căn nhà biên sách giáo khoa Ngữ văn 7, tập luyện 1, toàn thể hội đồng biên soạn sách tiếp tục tán đồng sửa lại câu thơ đầu vô bạn dạng dịch thơ của Lê Thước và Nam Trân vì thế "nước tớ ko khi nào sở hữu quốc hiệu Nam Việt". Cũng theo đòi ông Phi "Nguyên tắc biên soạn sách giáo khoa ở VN hao hao quốc tế, được chấp nhận người biên soạn sở hữu quyền thay thế mang đến tương thích nội dung".^[29]

Ông Phạm Văn Tuấn (nhân viên Viện Nghiên cứu vớt Hán Nôm) nhận định rằng việc những người dân biên soạn sách Ngữ văn 7, tập luyện 1 sửa lại bạn dạng dịch thơ của Lê Thước và Nam Trân là sự việc thực hiện ko chính, ko tráng lệ, ko khoa học tập. Đã dẫn thì cần dẫn chính nguyên vẹn văn, dẫn sai là ko tôn trọng người sáng tác của bạn dạng dịch thơ, ko tôn trọng người phát âm, người học tập. Những người biên soạn đang không dẫn chính nguyên vẹn văn bạn dạng dịch thơ của Lê Thước và Nam Trân, ko ghi ai là kẻ tiếp tục sửa câu Núi sông Nam Việt vua Nam ở trở thành Sông núi nước Nam vua Nam ở. Theo ông Tuấn những người dân biên soạn sách nếu như không thể dẫn chính nguyên vẹn văn bạn dạng dịch thơ của những người không giống thì nên tự động bản thân dịch.^[30]

Bản dịch thơ của Nguyễn Tri Tài:^[10]

Sông núi nước Nam vua Nam ở

Sách trời lăm le phận tiếp tục rõ rệt ràng

Cớ sao giặc dữ dám xâm phạm

Chờ đấy loại bây tiếp tục nát nhừ tan.

Ghi chú

Thư mục

• Đại Việt sử ký toàn thư; Soạn fake Lê Văn Hưu, Ngô Sĩ Liên,... Dịch fake Viện Sử học tập Việt Nam; Nhà Xuất bạn dạng Khoa học tập xã hội, 1993.
• Lĩnh Nam chích quái, biên soạn fake Trần Thế Pháp, Tân đính thêm Vũ Quỳnh, Nhà Xuất bạn dạng Khoa học tập xã hội Hà Nội Thủ Đô, 1993.
• Việt năng lượng điện u linh; biên soạn fake Lý Tế Xuyên, dịch fake Lê Hữu Mục, Nhà Xuất bạn dạng Dâng Lạc.
• Lịch sử văn học tập Việt Nam, Tập 1. Nhà Xuất bạn dạng Khoa học tập Xã hội.
• Bửu Diên Nguyễn-Phúc, Thị Hoàng Anh Phạm (2003). Quê hương thơm hoài niệm.

Chú thích